Літаратуразнаўчыя тэрміны

№	Паняцце	Азначэнне
1	Алегорыя	Раскрыццё абстрактнага паняцця шляхам стварэння канкрэтнага мастацкага вобраза.
2	Алітэрацыя	Паўтарэнне ў вершаванай мове аднолькавых або падобных зычных гукаў з мэтай узмацнення гукавой выразнасці твора.
3	Амфібрахій	Трохскладовая стапа з націскам на другім (сярэднім) складзе.
4	Анапест	Трохскладовая стапа з націскам на апошнім (трэцім) складзе.
5	Антонімы	Словы з супрацьлеглымі значэннямі.
6	Антытэза	Супастаўленне процілеглых або кантрастных паняццяў, вобразаў, прадметаў, з’яў і інш.
7	Апавяданне	Невялікі празаічны твор, у аснову якога пакладзена адна жыццёвая сітуацыя, падзея, адзін жыццёвы эпізод, выпадак.
8	Аповесць	Сярэдняя паміж раманам і апавяданнем эпічная форма. Ад апавядання адрозніваецца шырэйшым ахопам рэчаіснасці, больш складаным сюжэтам; у адрозненне ад рамана аповесць, як правіла, мае адну сюжэтную лінію, аднаго галоўнага героя.
9	Архаізмы	Устарэлыя словы, якія ў сучаснай беларускай мове замяніліся сінонімамі.
10	Афарызм	Выслоўе, у якім у трапнай, лаканічнай і вобразнай форме выказана арыгінальная думка.
11	Байка	Кароткі літаратурны твор алегарычнага зместу з павучальнай канцоўкай.
12	Балада	Сюжэтны верш казачна-фантастычнага, легендарна-гістарычнага ці гераічнага зместу.
13	Вадэвіль	Лёгкая камедыйная п’еса, асноўная дзея ў якой спалучаецца з музыкай, песнямі, куплетамі, танцамі.
14	Верлібр	Свабодны верш (без рыфмы) з філасофскімі разважаннямі.
15	Верш	Невялікі літаратурна-мастацкі твор,напісаны вершаванай мовай.
16	Вобраз	Спосаб і форма адлюстравання жыцця ў мастацтве і літаратуры. Пры стварэнні вобраза адбываецца абагульненне канкрэтнага, у выніку чаго адзінкавая з’ява ўспрымаецца як агульная.
17	Гіпербала	Моцнае перабольшванне якіх-небудзь уласцівасцей чалавека, прадмета або з’явы з мэтай завастрыць на іх увагу.
18	Гістарызмы	Устарэлыя словы, што выйшлі з актыўнага ўжытку па прычыне знікнення прадметаў, з’яў, паняццяў, якія яны абазначалі.
19	Гратэск	Празмернае перавелічэнне, спалучэнне нечаканых і рэзкіх кантрастаў.
20	Гумар	Паказ жыццёвых з’яў абочалавека ў камічнай, дабрадушна-смешнай форме.
21	Гутарка	Адзін з жанра фальклорнай і ананімнай беларускай літаратуры ХІХ ст. Напісаны яны пераважна вершаванай мовай у форме размовы.
22	Дактыль	Трохскладовая стапа з націскам на першым складзе.
23	Драма	Адзін з найбольш пашыраных жанраў драматычных твораў, у якім жыццё раскрываецца ў вострых калізіях, супярэчнасцях. Драма-гэта таксама адзін з трох родаў літаратуры, у якім пісьменнік усе свае думкі і пачуцці перадавярая дзеючым асобам.
24	Дылогія	Цыкл твораў з дзвюх частак.
25	Дыфірамб	Верш урачыста-хвалебнага зместу ў гонар нейкага героя, горада, Бога.
26	Дыялог	Размова паміж дзвюмя або некалькімі асобамі.
27	Завязка	Эпізод, падзея, з якіх пачынаецца развіццё сюжэта.
28	Ідэя	Асноўны сэнс літаратурнага твора, вывад, да якога пісьменнік прыводзіць чытача. Ідэя не толькі вынікае з твора; яна ўключае і суб’ектыўную, аўтарскую ацэнку герояў, іх дзеянняў, учынкаў.
29	Іронія	Затоеная, скрытая насмешка.
30	Камедыя	Твор, у якім камічна, у смешным выглядзе паказваюцца розныя з’явы жыцця з мэтай іх крыткі.
31	Кампазіцыя	Будова мастацкага твора: размяшчэнне і спалучэнне асобных частак, састаўных элементаў сюжэта, сцэн, эпізодаў, дыялогаў, маналогаў і інш. Складаная кампазіцыя, як правіла, у эпапеях, раманах,паэмах. Апавяданне і вершмаюць больш простую кампазіцыю.
32	Кульмінацыя	Момант найвышэйшага напружання ў развіцці дзеяння. Яна перадае найбольш драматычнае выпрабаванне, праз якое праходзіць герой.
33	Лірыка	Адзін з трох родаў літаратуры, які адлюстроўвае рэчаіснасць праз вобраз-пераважанне. Слова лірыка часта ўжываецца як сінонім паэзіі. Асноўнымі лірычнымі жанрамі з’яўляюцца паэма і верш.
34	Лірычны герой	Вобраз той асобы, ад імя якой ідзе размова ў вершы. Лірычны геой-вобраз абагульнены, тыпізаваны, і атаясамлівасць яго з асобай  паэта нельга.

Правер сябе: роды і жанры літаратуры